Tıbbi Konularda Fetva Verme Metodolojisi ve Zorluklar Sempozyumu
O kadar sıklıkla yeni tıbbı teknoloji haberleri duyuyoruz ki, bu haberlerin bir kısmının sosyal hayatımızı dramatik bir şekilde değiştireceğinden endişe ediyoruz, bu değişikliğin genel geçer ahlak yasalarını da değiştirme potansiyelini görebiliyoruz. Bu gelişmelerin bir kısmının da insan doğası/fıtratına aykırı olabileceğini öngörüyoruz. Her ne türden olursa olsun, şu bir gerçek ki, yakın gelecekte farklı bir insan tipi inşa ediliyor. İnşa kelimesi sanıyoruz ki toplumsal cinsiyet tartışmalarında gerçekten anlamını buluyor ki cinsel alandaki, tıp ile koşut giden tartışmalar, her geçen gün alevleniyor. Bütün bunlar, bu konular hakkındaki tartışmalarının çok sağlam temeller ile gerçekleştirilmesini, felsefî/kelami arka planı ile ele alındıktan sonra pozisyonlar belirlnmesini elzem hale getiriyor.
Ancak, peş peşe ve sıklıkla önümüze düşen tartışma konuları, hiç olmadığı kadar hızlı cevaplar üretmeyi gerekli kılıyor. Fakat gerek karmaşık teknolojik yapıları gerekse felsefî temeller üzerinden şekil alıp ilerleyen durumlarından ötürü, alışılageldik metodlar ile, yeni karmaşık tıbbi konuları ele almak imkânı kaybolmuş görünüyor.
Teknoloji hızlı gidebiliyor, hatta her geçen gün hızını katlayarak arttırıyor ama hukuk ve İslam hukuku -benzer yapılarından/doğalarından ötürü- bu hıza ayak uydurmakta zorlanıyor.Ancak bu tartışmalı uygulamalara kimi zaman acilen dur demek gerekiyor. Bunu etik alanı tartışabilir ancak durdurma gücüne çoğu kez tek başına sahip değildir. Durdurabilecek güçlü mekanizmalardan biri de dindir.
İlkini 05.06.2010 tarihinde gerçekleştirdiğimiz “İslam Alimlerinin Tıbbi Konularda Fetva Verirken Bilgi Edinme Usulleri” başlıklı toplantımızda karmaşık tıbbi meselelere İslami cevaplar verilirken, karar noktasına kadar hangi aşamalardan geçildiği veya geçilmesi gerektiğini tartışmak istedik. Tıp mensuplarının bile teknolojik yapılarını anlamakta zorlandığı konuları, tıp alanı dışındaki insanların anlayıp karar vermesi mümkün müdür? Sonuçlarına bakarak değerlendirmek yeterli midir? Bir çok soru sorulabilir. Açıkça bellidir ki, anlamak ve karar vermek çok zordur.
İlk toplantıda bu zorlukları aşmak için tartışmalar yaptık ancak fark ettik ki, tatmin edici bir yere varamadık bu yüzden bu toplantının ikincisini düzenlemeyi gerekli gördük .Neticeten, düşünüyoruz ki, İslam âlimleri tıbbi konularda karar verirken durumun zorluğunu, hassasiyetini ve yakın gelecekte olabilecekleri anlamalarının yanında bir metodoloji üzerinde düşünmelidirler. İkinci toplantımız belki de devam edecek yeni toplantılar ile bu konuyu ele almaya devam ediyoruz.
Tartışmaların aşağıdaki alt başlıklar çerçevesinde gündeme gelmesini planlıyoruz;
- Temel normatif kavramların modern sorunlara uygulanması
- Fıkıhtaki zaruret, maslahat gibi temel kavramların tıbbi uygulamalarda fetva verirkenki konumu
- Kadim fıkıh kitaplarındaki temel kabullerin modern meseleler karışındaki durumu
- Modern gelişmelerin klasik çerçeveye indirgenmesi sorunu
- Modern gelişmelere karşı fıkhi reflekslerimizin eleştirisi
- Katılımcıların ülkelerindeki fetva verme usullerine eleştirel bakışlar
- Fıkıh, etik, İslami biyoetik, biyofıkıh kavramlarına yaklaşım
- İslami biyoetik izleği oluşturulması
Konuya ilgi duyan herkesi, bu uluslararası düzeyde katılımcılar eşliğinde ve multi-disipliner bir ortamda gerçekleştirilecek olan sempozyuma davet ediyoruz.
Challenges of Developing a Fatwa-Making Methodology for Medical Issues
(An international symposium)
In the wake of rapidly growing advances in medical biotechnologies, we are increasingly become more concerned that some of these advancements may dramatically change our social life. We are aware of the potential of this change to undermine our current moral laws. We also foresee that some of these developments will go completely against human nature/fitrah. It is obvious that some seek to construct a different type of human being in the near future. The concept of ‘construction’ is especially prevalent in gender studies, and in controversies that go parallel with sexual medicine. All these contentions necessitate the carrying out of moral discussions of modern medical issues based on solid philosophical and theological/kalāmī foundations. However, the staggering pace of developments requires the production of quick answers.
It seems that it is almost impossible to address complex medical issues from conventional perspectives due to their complex technical makeup, as well as their embeddedness with philosophical questions.
Technology develops rapidly. Law and Islamic law, on the other hand, are struggling to keep pace with the speed of technological advancement due to their shared cautious nature. However, sometimes controversial practices need to be urgently stopped. Ethics can discuss these interventions, but it does not always have the power to stop controversial advancements alone. Religion remains one of the most powerful mechanism capable of stopping these controversial practices is religion.
At our first meeting titled “Challenges of Developing a Fatwa-Making Methodology for Medical Issues”, held on 06.05.2010, we discussed the existing and ideal decision-making processes through which Islamic responses to complex medical issues could be developed. “Is it possible for people outside the medical field to comprehend complex technical issues obscure to even many medical professionals? Can we evaluate the morality of novel advancements by simply looking at its results?” Many questions can be asked. Obviously, it is very difficult to understand the issues at hand and to arrive at a decision.
Our first meeting featured interesting discussions. However, our questioning left us with more questions than answers. Therefore, we decided to organize a second, follow-up roundtable. We are convinced that, Muslim scholars should consider in their decision-making process, the difficulties and the sensitivities of each situation, and the risks which may ensue from the near future as well as a new methodology itself.
The planned discussion titles are:
- The application of fundamental normative concepts on modern issues,
- The position of fundamental fiqh concepts (e.g. darurah, maslahah) across the process of fatwa-making on medical issues,
- The position of fundamental assumptions in classical fiqh literature vis-à-vis modern issues,
- Re-thinking of modern issues within the conceptual framework of classical fiqh literature,
- Critique of our jurisprudential reflexes regarding modern issues,
- Analysis of different regional fatwa-making methodologies for medical issues,
- Discussion of the concepts of ‘fiqh’, ‘ethics’, ‘Islamic bioethics’ and ‘biofiqh’,
- Establishment of a general guideline for Islamic bioethics.